Coraz częściej klienci pytają mnie o możliwość wykorzystania 50% kosztów uzyskania przychodów przy rozliczeniu wynagrodzenia programisty zatrudnionego w ramach umowy o pracę. Branża IT jest wyjątkowo dynamiczna i często związana z tworzeniem programów komputerowych. Prawo autorskie przewiduje ochronę dla takiego oprogramowania, ale ustawodawca wyraźnie wskazał pewne specyficzne reguły w tym zakresie.

Program komputerowy jako utwór

Najważniejsze pytanie brzmi: czy program komputerowy jest w ogóle chroniony prawem autorskim? Odpowiedź brzmi: Tak – i to wprost wynika z art. 74 ustawy o prawie autorskim. Jednak mamy tu pewien haczyk: jeśli program powstał w ramach stosunku pracy i nie zawarto specjalnych postanowień, to pracodawca nabywa całość autorskich praw majątkowych już z chwilą ich powstania (art. 74 ust. 3).

W takiej sytuacji programista nie jest stroną rozporządzającą prawami autorskimi. W efekcie trudno tu mówić o honorarium autorskim i stosowaniu 50% KUP.

Wyjątek od reguły w umowie o pracę

Jednak ustawa dopuszcza, by pracodawca i programista mogli w umowie uregulować zasady przejścia praw w inny sposób. Strony mogą na przykład postanowić, że to pracownik najpierw nabywa prawa do programu, a dopiero potem przenosi je na pracodawcę za określone wynagrodzenie (honorarium autorskie). Taka konstrukcja otwiera drzwi do zastosowania art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy PIT, co pozwala na 50% koszty uzyskania przychodów.

Z praktyki wiem, że wielu pracodawców w branży IT decyduje się na specjalne zapisy w umowach o pracę. Wyraźnie wyodrębniają w nich „część autorską” i potwierdzają, że wynagrodzenie stanowi honorarium za przeniesienie praw majątkowych. Warunkiem koniecznym jest dokładne wskazanie, jakie utwory (program czy jego fragmenty) będą powstawały.

Limit i inne kwestie

Ważną kwestią dla programisty jest limit wynikający z art. 22 ust. 9a ustawy PIT. Jeśli jego honorarium przekroczy tę kwotę w skali roku, to nadwyżka nie będzie już korzystała z 50% kosztów.

Dodatkowo pamiętajmy, że część wynagrodzenia związana z świadczeniami socjalnymi nie może być rozliczana w ramach 50% KUP, bo nie stanowi zapłaty za przekazanie praw autorskich.

Przykład

Wyobraźmy sobie, że w firmie X programista tworzy aplikację mobilną. Umowa stanowi, iż 60% jego pensji to honorarium autorskie za przeniesienie praw do tego konkretnego kodu. Pracodawca prowadzi dokumentację, w której zatwierdza każde „dzieło” i wypłaca z tego tytułu honorarium. Dzięki temu zastosowanie podwyższonych kosztów jest w pełni uzasadnione.

Wnioski dla programistów

Pilnuj limitu – pamiętaj o kwocie wynikającej z art. 22 ust. 9a ustawy o PIT, po jej przekroczeniu trzeba zastosować zwykłe zasady albo faktycznie udowodnić koszty.

Sprawdź umowę o pracę – czy przewiduje wyraźne przeniesienie praw autorskich na zasadzie wtórnej?

Dokumentuj prace – ewidencja kodu, oświadczenia o powstaniu utworu mogą być istotne przy sporze z urzędem skarbowym.

Podsumowanie

Podsumowując, aby programista realnie korzystał z 50% kosztów uzyskania przychodów, musi mieć w umowie o pracę lub w aneksie do umowy o pracę wyraźnie zapisane, że honorarium autorskie wypłacane jest za stworzony przez niego kod, a prawa nie przechodzą na pracodawcę automatycznie.