Z mojej praktyki zawodowej wynika, że w branży technologicznej kwestia praw autorskich oraz związanych z nimi przywilejów podatkowych budzi wiele pytań. Zwłaszcza gdy w grę wchodzi 50% kosztów uzyskania przychodów (tzw. 50% KUP), osoby tworzące oprogramowanie lub szeroko rozumiane utwory cyfrowe często nie są pewne, czy i kiedy mogą korzystać z takiej ulgi. W niniejszym artykule postaram się przybliżyć najważniejsze zasady dotyczące honorariów autorskich, aby przy okazji ułatwić Państwu uniknięcie niepotrzebnych sporów z urzędami skarbowymi.

Przede wszystkim musimy pamiętać, że prawidłowe zastosowanie 50% KUP wymaga spełnienia konkretnych warunków, wynikających z ustawy o prawie autorskim. Pojawiają się tu dwa kluczowe elementy: istnienie utworu w rozumieniu prawa autorskiego oraz wyraźne wyodrębnienie honorarium autorskiego w umowie o pracę lub umowie cywilnoprawnej. W dalszej części wyjaśnię, dlaczego oba aspekty mają tak duże znaczenie.

Najważniejsze warunki

W praktyce, żeby móc objąć część wynagrodzenia 50% kosztami uzyskania przychodów:

• Trzeba wykazać, że pracownik lub zleceniobiorca faktycznie wytworzył utwór, któremu przysługuje ochrona prawnoautorska (np. oprogramowanie, grafika, tekst).
• Niezbędne jest potwierdzenie powstania tego utworu – choćby przez stosowne oświadczenie obu stron, które precyzyjnie określa, co zostało stworzone.
• Konieczne jest wyodrębnienie części wynagrodzenia stanowiącej honorarium autorskie od pozostałych składników.

W przypadku standardowego utworu pracowniczego (czyli poza programami komputerowymi) nabycie praw majątkowych do utworu następuje zazwyczaj z chwilą przyjęcia go przez pracodawcę. Z perspektywy podatkowej przekłada się to na możliwość potraktowania wynagrodzenia za przeniesienie tych praw jako honorarium, do którego stosuje się 50% koszty uzyskania.

Kwestia przejścia praw w przypadku programów komputerowych

W środowisku IT często pojawia się pytanie o szczególną regulację dotyczącą utworów programistycznych. W świetle ustawy o prawie autorskim, co do zasady, prawa majątkowe do programu komputerowego, stworzonego w ramach stosunku pracy, automatycznie przechodzą na pracodawcę w momencie jego powstania. Jest to tzw. nabycie pierwotne.

Jednakże pracodawca i pracownik mogą postanowić inaczej, zapisując w umowie o pracę, że program pozostaje własnością twórcy i dopiero potem następuje przeniesienie praw. To z kolei powoduje, że mamy do czynienia z nabyciem wtórnym, a część wynagrodzenia staje się honorarium autorskim, od którego można zastosować 50% KUP. Oczywiście pod warunkiem wyraźnego wyodrębnienia izapisania tego w umowie. Dodatkowo istnieje możliwość modyfikowania tych zasad – strony mogą elastycznie kształtować warunki przejścia praw.

Co istotne, sama zmiana trybu nabycia tych praw (z pierwotnego na wtórne) nie determinuje w sposób automatyczny, że do całości stosuje się art. 12 ustawy o prawie autorskim. Również tutaj kluczowa jest treść umowy i precyzyjne określenie wynagrodzenia za przeniesienie praw do programu.

Praktyczne wskazówki

Zachęcam, aby w umowach dokładnie definiować, na czym polega praca twórcza i w jaki sposób będzie rozliczany wkład intelektualny pracownika. Warto wskazać konkretny utwór (np. moduł oprogramowania, projekt strony internetowej, treść szablonu reklamowego), aby rozwiać wątpliwości co do autorstwa.

Przy sporządzaniu dokumentów warto też przeanalizować kwestie podatkowe i najlepiej zasięgnąć porady prawnika lub doradcy podatkowego. Dzięki temu można uniknąć problemów w sytuacji, gdy urząd skarbowy postanowi skontrolować zasadność zastosowania 50% KUP.

Podsumowanie

Gdy pracownik (lub zleceniobiorca) tworzy utwory podlegające ochronie prawnoautorskiej, a strony jasno wyodrębniają honorarium za przeniesienie majątkowych praw autorskich, pojawia się szansa na zastosowanie korzystnych 50% kosztów uzyskania przychodów. Wymaga to jednak dobrej dokumentacji, zarówno umów, jak i dowodów potwierdzających, że utwór rzeczywiście powstał i w określonym momencie został przeniesiony na pracodawcę.

Mam nadzieję, że ten krótki przegląd pomoże Państwu lepiej zrozumieć zawiłości przepisów dotyczących praw autorskich w kontekście wynagrodzeń w branży technologicznej. W razie dodatkowych pytań służę wsparciem i zapraszam do kontaktu.