W dzisiejszych czasach wiele firm, szczególnie z branży IT i internetowej, dąży do ochrony swojego know-how, klientów oraz rynków przed działalnością konkurencyjną. W tym kontekście pojawia się kwestia zakazu konkurencji. Często spotykam się z pytaniami, czy zakaz konkurencji dotyczy tylko relacji z klientami, czy obejmuje również inne podmioty konkurencyjne na rynku. Postaram się wyjaśnić te kwestie na gruncie polskiego prawa.

Zakaz konkurencji – na czym polega?

Zakaz konkurencji to klauzula, która może być zawarta w umowie między pracodawcą a pracownikiem, a także w umowach między firmami. Celem tej klauzuli jest ochrona interesów firmy, aby pracownik (lub inny podmiot) nie działał na rzecz konkurencji i nie wykorzystywał informacji zdobytych podczas współpracy. Zasadniczo zakaz konkurencji może obowiązywać:

• W trakcie trwania umowy (czyli w czasie, gdy pracownik lub kontrahent jest związany z firmą);
• Po zakończeniu współpracy (tzw. zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy lub kontraktu).

Zakres tego zakazu może być bardzo różny i zależy od indywidualnych ustaleń stron, ale musi być wyraźnie określony, aby był skuteczny.

Czy zakaz konkurencji dotyczy tylko klientów?

Często spotykam się z pytaniem, czy zakaz konkurencji dotyczy wyłącznie działań, które mogą wpłynąć na relacje z klientami firmy. W praktyce zakaz ten może dotyczyć nie tylko klientów, ale również działań skierowanych przeciwko podmiotom konkurencyjnym na rynku.

Zakaz konkurencji w umowie może obejmować:

• Bezpośrednią współpracę z klientami firmy – czyli zakaz świadczenia usług dla tych klientów, z którymi firma współpracowała w trakcie trwania umowy.
• Pozyskiwanie nowych klientów na tym samym rynku – zakaz może obejmować próbę zdobywania klientów, którzy należą do tej samej branży, nawet jeśli wcześniej nie byli oni klientami firmy.
• Współpracę z podmiotami konkurencyjnymi – kluczowy aspekt, który oznacza zakaz nawiązywania współpracy z firmami działającymi w tej samej branży.

Jak szeroki może być zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji nie może być nieograniczony. Polskie prawo wymaga, aby klauzula była proporcjonalna do zagrożeń i wyzwań, przed którymi stoi firma. W przeciwnym razie może zostać uznana za nieważną.

Z doświadczenia wiem, że przy tworzeniu takiej klauzuli, należy uwzględnić kilka kluczowych czynników:

• Zakres terytorialny – czy zakaz ma obowiązywać na poziomie lokalnym, krajowym czy międzynarodowym.
• Czas trwania zakazu – w przypadku zakazu po zakończeniu współpracy, polskie prawo nie wskazuje maksymalnego okresu, ale musi on być racjonalny. Najczęściej spotykane są klauzule obowiązujące od 6 do 24 miesięcy.
• Rodzaj działalności objętej zakazem – ważne jest, aby określić, jakie konkretne działania są zabronione, czy chodzi o świadczenie podobnych usług, tworzenie produktów konkurencyjnych czy prowadzenie działalności na tym samym rynku.

Jakie są konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji?

Jeśli pracownik lub inny podmiot naruszy zakaz konkurencji, firma może dochodzić odszkodowania na drodze sądowej. Najczęściej w umowie zawarta jest klauzula karna, która określa wysokość odszkodowania za naruszenie zakazu. Warto jednak pamiętać, że wysokość kary nie może być zbyt wygórowana, ponieważ sądy mogą ją zredukować, uznając za niewspółmierną.

Podsumowanie

Zakaz konkurencji w polskim prawie może dotyczyć zarówno relacji z klientami, jak i działań wobec podmiotów konkurencyjnych. Jest to istotne narzędzie ochrony interesów firmy, ale musi być stosowane z umiarem i precyzją. Tworząc klauzulę zakazu konkurencji, warto uwzględnić specyfikę branży, w której działa firma, oraz realne zagrożenia, przed którymi staje.

Jako prawnik specjalizujący się w umowach i prawie konkurencji, zawsze zalecam dokładne zrozumienie zakresu klauzuli przed jej podpisaniem. Jeśli macie Państwo pytania dotyczące swojej sytuacji, zapraszam do kontaktu – chętnie pomogę w dopasowaniu rozwiązań prawnych do Waszych potrzeb.