Czy można utrzymać preferencyjną stawkę opodatkowania, taką jak ryczałt 12% dla pracowników IT, jeśli działalność gospodarcza jest prowadzona na rzecz byłego pracodawcy? Chociaż zryczałtowany podatek dochodowy bywa bardzo atrakcyjny finansowo, przepisy przewidują pewne ograniczenia w ryczałcie, które mogą skutkować wykluczeniem z preferencji podatkowej.

Dlaczego powstają ograniczenia w ryczałcie?

Nie każdy przedsiębiorca ma prawo do ryczałtu. Ustawodawca wprowadził reguły mające zapobiegać sytuacji, w której osoba współpracująca w praktyce nadal wykonuje te same obowiązki co na etacie, lecz korzysta z niższej stawki podatku jako przedsiębiorca. W efekcie, jeżeli w tym samym lub w poprzednim roku podatkowym wykonywane są identyczne zadania dla byłego pracodawcy, może wystąpić wykluczenie z ryczałtu.
Warto pamiętać, że jest to zabezpieczenie fiskusa przed „pozornym” samozatrudnieniem. W praktyce organy podatkowe sprawdzają, czy przedsiębiorca rzeczywiście ponosi ryzyko gospodarcze oraz czy nie występują cechy charakterystyczne dla stosunku pracy.
Najczęściej spotykam się z tego typu pytaniami w branży internetowej i informatycznej, gdzie usługi programistyczne PKWiU 62 są objęte ryczałtem w wysokości 12%. Jednak współpraca z byłym pracodawcą może rodzić obawy, że kryteria ustawowe nie zostaną spełnione.

Co mówi ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym

Zgodnie z przepisami, zastosowanie ryczałtu 12% będzie niemożliwe, jeżeli w ramach działalności gospodarczej realizowane są te same czynności, które wykonywano w poprzednim lub obecnym roku podatkowym w ramach stosunku pracy na rzecz tego samego podmiotu. W takiej sytuacji uznaje się, że przedsiębiorca nie działa w pełni niezależnie.
Praktycznie oznacza to, że jeśli dotychczasowy pracownik był zatrudniony jako programista, a po rozwiązaniu umowy o pracę świadczy na rzecz byłego pracodawcy dokładnie te same usługi, może pojawić się ryzyko utraty prawa do ryczałtu.
Bywa też tak, że w ramach nowej działalności dopuszcza się nieznaczne rozszerzenie zakresu usług, by obronić argument, że nie są to „te same czynności”. Niemniej zawsze należy dokładnie sprawdzić, czy różnica faktycznie istnieje.

Jak weryfikowane jest wykluczenie z ryczałtu?

Organy podatkowe analizują przede wszystkim:
• zakres zadań,
• rodzaj wykonywanych obowiązków,
• zbieżność czasu rozpoczęcia działalności z momentem ustania zatrudnienia.
Jeżeli okaże się, że w praktyce nie zmieniło się nic poza nazwą umowy, może to zostać uznane za omijanie przepisów. Niestety, w takim przypadku decyzja fiskusa często prowadzi do konieczności rozliczania podatku na mniej korzystnych zasadach.

Czy zawsze obowiązuje wykluczenie z ryczałtu?

Nie musi tak być. Jeśli po zakończeniu stosunku pracy upłynął co najmniej jeden pełny rok podatkowy, a zakres działalności faktycznie różni się od wcześniejszych obowiązków, możliwe jest zachowanie preferencji w formie zryczałtowanego podatku dochodowego. Warto jednak pamiętać, że każda sprawa jest indywidualna i wymaga starannej analizy wszystkich okoliczności.

Z punktu widzenia prawa podatkowego kluczowe jest wykazanie, że świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej nie stanowi prostej kontynuacji dawnego etatu. W przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z prawnikiem, aby uniknąć przykrych niespodzianek.