W swojej praktyce prawniczej wielokrotnie spotykam się z osobami, które decydują się na prowadzenie działalności gospodarczej niedługo po zakończeniu stosunku pracy. Naturalnym pytaniem staje się wtedy możliwość skorzystania z tak zwanego Małego ZUS Plus, zwłaszcza jeśli planowane jest świadczenie usług dla byłego pracodawcy.

Podstawa prawna Małego ZUS Plus

Zasadnicze kwestie regulowane są w Ustawie: System Ubezpieczeń Społecznych, Art. 18a [Podstawa wymiaru] – Mały ZUS Plus/Preferencyjny ZUS:
„1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
2. Przepisy ust. 1 nie mają zastosowania do osób, które:

1. prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
2. wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.”

Jak widać, ustawodawca wyłącza tu prawo do preferencji, jeśli zakres czynności pokrywa się z tymi wykonywanymi poprzednio w ramach stosunku pracy.

Tożsamość usług kluczem do małego ZUS Plus

W praktyce oznacza to, że jeżeli usługi oferowane byłemu pracodawcy nie różnią się od poprzednio świadczonych, przedsiębiorca traci prawo do małego ZUS Plus. W tej kwestii panuje podobna zasada jak przy uldze na start: chodzi o to, by nie przenosić jeden do jednego tych samych działań z etatu na własną działalność.

Z moich doświadczeń wynika, że wiele osób nie zdaje sobie sprawy z konieczności modyfikacji zakresu usług.

Warunki skorzystania i perspektywa czasowa

W praktyce trzeba jednak zwrócić uwagę na to, czy w danym roku kalendarzowym (lub poprzednim) istniał stosunek pracy obejmujący czynności tożsame z usługami, które mają być teraz oferowane. Zasada jest jasna: w takiej sytuacji mały ZUS Plus nie przysługuje.

W obu tych regulacjach występuje warunek wyłączający, jeśli zakres usług jest ten sam co wcześniej. Zdarza się jednak, że pojawia się dodatkowy scenariusz: „Gdyby były to te same usługi to możliwe byłoby zastosowanie powyższych preferencji ale tylko jeśli usługi byłego pracownika byłyby świadczone na rzecz byłego pracodawcy w dużo późniejszych datach tj. zazwyczaj będzie to rok następujący po roku następującym po roku rozpoczęcia prowadzenia działalności. Podkreślam jednak, że to wyjątek odnoszący się do sytuacji, które zdarzają się stosunkowo rzadko.

Praktyczne wskazówki

W mojej ocenie warto zawsze:

• sprawdzić, czy nowa działalność gospodarcza faktycznie różni się od poprzedniego zatrudnienia,
• o ile to w ogóle możliwe, rozważyć zmianę zakresu świadczonych usług (inne zadania),
• w przypadku wątpliwości skonsultować sprawę z prawnikiem.

Te kroki pomagają zminimalizować ryzyko utraty preferencyjnych warunków i uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji w razie kontroli. Nie ma nic gorszego niż pozorna pewność, że mały ZUS Plus przysługuje, gdy tymczasem świadczy się identyczne usługi co w poprzednim stosunku pracy.

Przykład

Pan Tomasz przez ostatni rok był zatrudniony w firmie hostingowej jako specjalista ds. utrzymania serwerów. Z końcem stycznia 2024 roku zakończył pracę na etacie i postanowił założyć własną działalność gospodarczą. Chciał skorzystać z Małego ZUS Plus, dzięki któremu w pierwszych 24 miesiącach opłaca się niższe składki.

Okazało się jednak, że Pan Tomasz ma świadczyć dokładnie takie same usługi serwerowe, jak w trakcie zatrudnienia na etacie. Zgodnie z przepisami (Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, Art. 18a) wyłącza go to z Małego ZUS Plus. Obowiązuje bowiem zasada, że nie można korzystać z preferencyjnych składek, gdy w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywało się tożsame czynności na etacie u pracodawcy, dla którego teraz miałoby się pracować w ramach działalności gospodarczej.

Gdyby Pan Tomasz zaoferował nowy rodzaj usług (np. konsulting w zakresie bezpieczeństwa sieci, który nie pokrywałby się z jego wcześniejszym zakresem zadań), wówczas mógłby zachować prawo do preferencyjnych składek. Dzięki temu, nawet przy współpracy z byłym pracodawcą, nie utraciłby korzyści wynikających z Małego ZUS Plus.

Podsumowanie

Zachęcam, by każdą sytuację przeanalizować indywidualnie. Prowadzenie działalności gospodarczej powinno być przemyślane także pod kątem składek i ustawowych ograniczeń związanych z byłym pracodawcą. W razie pytań zawsze można skonsultować się z prawnikiem, który pomoże ustalić, czy warto zmodyfikować zakres usług i czy mały ZUS Plus faktycznie będzie dostępny.