W swojej praktyce prawnej często spotykam się z pytaniami dotyczącymi odpowiedzialności pracowników za mienie powierzone im przez pracodawcę. W tym artykule wyjaśnię najważniejsze aspekty związane z tą kwestią, opierając się na przepisach Kodeksu pracy, szczególnie art. 124–127. Poruszę także wątpliwości dotyczące sytuacji, w których pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności.

Podstawy prawne i rodzaje mienia powierzonego

Odpowiedzialność za mienie powierzone opiera się na kilku kluczowych założeniach:

1. Prawidłowe powierzenie mienia – to warunek podstawowy. Obejmuje mienie oddane pracownikowi do osobistego użytku (np. narzędzia czy odzież roboczą) lub mienie, za które pracownik ma obowiązek się rozliczyć (np. pieniądze, towary w magazynie).
2. Rodzaje mienia – Kodeks pracy w art. 124 wyróżnia dwie kategorie:
   • Szczegółowo określone mienie, takie jak: pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia pracy, odzież robocza.
   • „Inne mienie” (np. towary w sklepie lub magazynie).

Domniemanie odpowiedzialności pracownika

Prawo pracy wprowadza domniemanie faktyczne, że szkoda powstała z winy pracownika, jeśli mienie zostało prawidłowo powierzone. Jednak pracownik może uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeśli wykaże, że:

• Szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych.
• Pracodawca nie zapewnił warunków umożliwiających odpowiednie zabezpieczenie mienia.

To podejście ma chronić pracodawców przed sytuacjami, w których pracownicy mogliby uchylić się od odpowiedzialności za szkody spowodowane ich zaniedbaniem.

Mienie do zwrotu i mienie do wyliczenia się

Mienie do zwrotu

Dotyczy przedmiotów powierzonych indywidualnie pracownikowi, np. narzędzi lub odzieży roboczej. Powierzenie to powinno być udokumentowane pisemnie, np. za pomocą pokwitowania. Pracownik ma obowiązek:

• Zwrotu mienia w stanie, w jakim zostało mu powierzone (z uwzględnieniem normalnego zużycia).
• Powiadomienia przełożonych w razie jego utraty, zniszczenia.

Mienie do wyliczenia się

Obejmuje pieniądze, towary i inne dobra materialne, które znajdują się pod bezpośrednią pieczą pracownika. Kluczowe zasady to:

• Mienie musi być przechowywane w zamkniętym pomieszczeniu.
• Przekazanie powinno być udokumentowane pokwitowaniem.

Pracownik odpowiada za to mienie w pełnej wysokości, chyba że udowodni okoliczności wyłączające jego winę.

Szkoda z winy umyślnej i nieumyślnej

Nieumyślne wyrządzenie szkody

Jeśli szkoda powstała w wyniku nieumyślnego działania pracownika, np. zniszczenia mienia lub obniżenia jego wartości, odpowiedzialność jest regulowana na zasadach ogólnych (art. 114–121 Kodeksu pracy). Pracownik musi jednak udowodnić, że działał nieumyślnie, aby ograniczyć swoją odpowiedzialność.

Szkoda z winy umyślnej

W przypadku umyślnego działania, np. celowego zniszczenia lub przywłaszczenia, odpowiedzialność pracownika jest pełna i regulowana na podstawie art. 124 Kodeksu pracy. Rozkład ciężaru dowodu w takich sprawach zależy od charakteru szkody i jej przyczyn.

Podsumowanie i wskazówki praktyczne

Pracodawca powinien jasno określić zasady powierzenia mienia i dokumentować ten proces. Z kolei pracownicy powinni zachować należytą staranność, a w razie powstania szkody – natychmiast zgłaszać wszelkie nieprawidłowości.

W razie wątpliwości prawnych związanych z odpowiedzialnością za mienie powierzone, zachęcam do kontaktu. Pomagam zarówno pracodawcom, jak i pracownikom w rozwiązywaniu sporów i minimalizowaniu ryzyka prawnego.