W codziennej praktyce rekrutacyjnej nie brakuje przypadków, w których nowy pracodawca proponuje kandydatowi umowę o zakazie konkurencji. Taka klauzula bywa szczególnie istotna w branży IT oraz wszędzie tam, gdzie transfer wiedzy czy kontaktów z klientami może narazić firmę na straty. Pojawia się jednak pytanie, czy pracownik może odmówić podpisania takiej umowy i jakie mogą być tego konsekwencje.

Kiedy pracodawca nalega

Zwykle pracodawcy powołują się na konieczność ochrony kluczowych informacji, technologii bądź bazy klientów, które stanowią wartość biznesową przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia firmy odmowa podpisania zakazu konkurencji przez potencjalnego lub już zatrudnionego pracownika stwarza ryzyko, że pracownik w przyszłości wykorzysta zdobytą wiedzę w nowym miejscu pracy lub założy własną działalność w tej samej branży.

Warto pamiętać, że często takie żądanie pojawia się już na etapie negocjacji warunków zatrudnienia. Pracodawca może traktować zgodę na klauzulę jako istotny element umowy o pracę, zwłaszcza na stanowiskach strategicznych.

Odmowa podpisania zakazu konkurencji

Z perspektywy pracownika powstaje pytanie: czy można takiej umowy po prostu nie podpisać? W myśl obowiązujących przepisów i zasad rynku pracy – tak, można. Nie istnieje przepis, który nakładałby na pracownika obowiązek podpisania umowy o zakazie konkurencji.

Oczywiście trzeba mieć świadomość, że odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji wiąże się z pewnym ryzykiem. Pracodawca może zrezygnować z zatrudnienia kandydata lub – w skrajnym przypadku – rozwiązać współpracę z pracownikiem, jeśli ten konsekwentnie nie wyrazi zgody na wprowadzenie klauzuli. Jednak często lepszym rozwiązaniem niż kategoryczna odmowa jest negocjowanie warunków takiej umowy.

Negocjacje warunków i swoboda działalności

Zdarza się, że klauzula o zakazie konkurencji jest bardzo szeroka, obejmuje obszary nieprzystające do faktycznego profilu działalności firmy albo ma trwać bardzo długo. Wówczas warto skorzystać z prawa do negocjacji warunków umowy o zakazie konkurencji, aby znaleźć kompromis możliwy do zaakceptowania przez obie strony.

Celem jest takie sformułowanie zakazu, by chronić rzeczywisty interes firmy, bez naruszania prawa do swobody działalności gospodarczej pracownika w sposób nadmierny. Możliwe, że wystarczy skrócić okres obowiązywania klauzuli lub jasno zdefiniować zakres działań uznawanych za konkurencyjne. Z mojego doświadczenia wynika, że precyzyjne doprecyzowanie zapisów chroni nie tylko pracownika, ale także samego pracodawcę – w razie sporu sądowego trudniej będzie zakwestionować ważność takiej klauzuli.

Co grozi za brak zgody na klauzulę

W sytuacji, gdy umowa o pracę już obowiązuje i pracodawca proponuje dodatkowy dokument o zakazie konkurencji, pracownik może odmówić. Trzeba się jednak liczyć z tym, że brak zgody może wywołać negatywny skutek w relacjach zawodowych. Jeśli pracodawca uzna, że zagrożone są ważne interesy firmy, to w ekstremalnych przypadkach rozważy nawet wypowiedzenie umowy.

W praktyce częściej występuje presja na zmianę stanowiska lub uświadamianie pracownika, że podpisanie takiej klauzuli przynosi również korzyści w postaci większego zaufania i dostępu do poufnych informacji. Pamiętać jednak należy, że wszelkie naciski muszą mieścić się w granicach prawa.

Podsumowanie

Z perspektywy obowiązujących przepisów pracownik ma prawo odmówić podpisania zakazu konkurencji. Trzeba jednak rozważyć konsekwencje takiej decyzji, w tym ewentualne problemy w relacjach z pracodawcą czy nawet ryzyko braku dalszej współpracy. Dlatego zaleca się dialog i negocjacje warunków, tak aby klauzula była akceptowalna dla obu stron. W ten sposób da się wypracować rozwiązanie chroniące interes pracodawcy bez niepotrzebnego ograniczania praw pracownika.

Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, zawsze warto dokonać wnikliwej analizy umowy, by w razie sporu uniknąć nieprzyjemnych, długotrwałych postępowań i wysokich kosztów.